2016.04.27
Acabei de voltar de uma visita de um mês à minha família na Holanda. Cheguei à terra natal em 23 de março (2016) e retornei ao Brasil em 25 de abril. Voei com a Lufthansa: São Paulo – Amsterdã, com escala em Zurique, na ida e em Munique, na volta.
Esta visita à Holanda coincidiu com o início da primavera: um momento bem especial na natureza. As florestas sem folhas impressionam quem acabe de chegar da sempre verde Mata Atlântica do Brasil. Encantador para mim, além da floresta transparente holandesa, foram os brejos de caniço (Phragmites australis); os colmos secos desta planta, que podem alcançar dois metros e meio de altura, têm a cor do cabelo dos loiros nórdicos.
‘Passageule’ canal, com vegetação de caniço (Phragmites australis) nas margens. As árvores altas, no meio da foto e ao horizonte, são alamos plantados, ainda sem folhas no momento da foto, tirada na primeira semana da primavera, a ½ km da casa onde eu nasci e me criei, próximo ao vilarejo de Turkeye. (2016.04.01).
No dia da minha chegada, viajei de trem e ônibus de Amsterdã à cidadezinha da minha mãe, IJzendijke, localizada no extremo sudoeste da Holanda, bem próximo à divisa com a Bélgica. Durante aquela viagem percebi que na Holanda aumentou muito o uso de energia eólica e solar: em áreas de paisagem aberta se vê moinhos de vento altos, brancas como neve, geralmente em grupos de cinco ou mais. Muitas residências e alguns estábulos têm painéis solares no telhado. Naquela mesma primeira viagem vi ainda outra novidade: ao longo da rota de trem ocorrem duas belas mesquitas. Percebi que houve um aumento considerável de estrangeiros no país. No dia da chegada, quando desci do ônibus próximo ao ponto final da rota, num lugar afastado no meio de lavouras, desceu também uma jovem imigrante da Bulgária. Perto dali, não distante da granja do meu irmão mais novo, numa região linda de florestas e lagos conhecida como ‘De Braakman’, um complexo de agradáveis casinhas de férias foi adaptado especialmente para um grupo de seiscentos refugiados da Síria.
Na rua da minha mãe, a carteira local me contou que é imigrante da Romênia.
No fim de semana de Páscoa (26 a 28 de março) celebramos, numa camping-fazenda próximo a cidadezinha de Scherpenzeel, no centro do país, o sexagésimo aniversário de meu irmão mais velho. Então teve o prazer de ver ali reunido todas as minhas irmãs (4) e os meus irmãos (3), as cunhadas (2) e os cunhados (2), as sobrinhas (7) e os sobrinhos (6) e a minha mãe (1) (faltavam somente um cunhado e uma sobrinha). O tempo foi excelente e algumas das fotos tiradas ali pelos meus parentes foram colocadas por eles no Facebook. A idade dos meus sobrinhos e sobrinhas varia de 10 a 25. Dos oito irmãos, eu sou o único sem filhos (vivos) e eu curti muito ter aqui a oportunidade de conviver um pouco com esses jovens queridos.
Outros pontos altos desta viagem foram as visitas que pude fazer a vários parentes que residem espalhados pelo país. Todos foram extremamente hospitaleiros.
Também inesquecível foi a oportunidade, no dia 20 de abril, de participar na reunião anual dos tios e tias do lado materno da família. Naquele dia passeamos juntos por toda a região de Flandres da Zelândia (Zeeuws-Vlaanderen), do leste (Emmadorp) ao oeste (Cadzand-Bad), cerca de 50 km em linha reta. Na ocasião visitamos e abraçamos a árvore mais idosa e maior daquela região: um castanheiro-da-índia (Aesculus hippocastanum) que cresce em ‘Hof te Zande’, na cidadezinha de Kloosterzande. Visitamos também um museu histórico muito interessante, ‘Het Warenhuis’, na cidadezinha de Axel, onde me surpreendi com a alta qualidade da tecnologia didática aplicada.
Na Tabela 1 são listados todos os parentes que encontrei nesta visita a Holanda: um total de 63 pessoas!
Tabela 1. Parentes visitados ou encontrados durante esta viagem em 2016.
Data |
Cidade (Província) |
Parentes |
Março |
||
23-26 |
IJzendijke (Zeeland) |
minha mãe Marie (a casa dela foi o meu ‘porto seguro’ durante esta viagem) |
26-29 |
Scherpenzeel + Woudenberg (Utrecht) |
minha mãe e todos os meus irmãos/irmãs, cunhados/cunhadas, sobrinhos/sobrinhas: Herman x Thea + Josien; Marie-José; Alex + Marcel, Inez; Jacqueline + Bonny, Peggy (x Martin), Paul; Marjan x Peter + Marlon, Roel; Martin x Carla + Sten, Mara, Ilva; Christine x Frank + Babette, Siebe. (Faltavam um cunhado e uma sobrinha). |
29-30 |
Tiel (Gelderland) |
Delphine Martens – Calon (tia) x Jacques Martens (tio) + Imke Martens (prima) + Merijn, Mare (filhos de Imke = primos-sobrinhos meus) |
30-31 |
IJzendijke |
|
Abril |
||
1-6 |
IJzendijke |
Dia 3: Walter de Meijer (tio) x Annie (tia) Dia 5: Liesbeth Goethals – de Meijer (tia) + Suzanne Goethals (prima) |
6-7 |
Vlissingen + Middelburg (Zeeland) |
Jaqueline (irmã) x Anton |
8-11 |
IJzendijke |
Dia 8: Etienne de Meijer (primo) x Noël + Jan (filho deles = primo-sobrinho meu) |
11-13 |
Nijmegen (Gelderland) |
Alex (irmão) + Marcel e Inez (sobrinhos). Dia 11: Christianne de Meijer (prima) |
13-14 |
Lathum (Gelderland) |
Marianne (irmã) x Peter + Marlon, Roel (sobrinhos) |
14-15 |
Elst (Gelderland) |
Imke Martens (prima) x Maarten + Merijn, Mare |
15-18 |
Oegstgeest (Zuid-Holland) |
Lucia Tan – van Oers (prima) x Gijs Tan Dia 17: Paul de Meijer (primo) |
18-25 |
IJzendijke |
Dia 19: Deline de Meijer – de Muck (tia) Dia 20: minha mãe e todos os seus irmãos/irmãs, cunhados/cunhadas (= todos os meus tios/tias do lado materno da família): Charlotte; Raymond x Monique; André x Mia; Alphons x Monique; Herman x Ria; Bernard; Delphine; Marguerite x Jan; George x Nadège. (Faltavam três tias e um tio.). Dia 21: Han Verhelst (primo) Dia 22: Etienne de Meijer (primo) x Noël Dia 24: Marleen Goethals (prima) x Eugene + Loes (filha deles = prima-sobrinha minha) |
Na Tabela 2 são listados os amigos e colegas encontrados durante esta viagem.
Tabela 2. Amigos e colegas encontrados nesta viagem em 2016.
Data |
Cidade: local |
Amigos e colegas |
abril |
||
5 |
Waterlandkerkje |
Noël Cousemaker (agricultor belga, com plantações em Waterlandkerkje) |
7 |
Middelburg |
Jan de Feijter (propagandista em Terneuzen) |
10 |
IJzendijke |
Agnes Vercauteren (amiga belga que reside em Curitiba, Brasil) + sua mãe, irmão, cunhada e sobrinho |
12 |
Nijmegen: Radboud Universiteit |
Rob van Westrienen (diretor RAVON e FLORON) e Theo Verstrael (diretor SOVON) |
18 |
Leiden: Herbário Nacional |
Jan Hengstmengel (micólogo), Rosadelia Bucaro (brióloga de El Salvador) e Anja Buijsen e Gijs Baldee (ambos bibliotecários) |
20 |
Emmadorp: Bezoekerscentrum Saeftinghe |
Marc Buise (naturalista) |
O tempo estava frio durante todo o mês da minha visita.(a) Mas havia muito sol e quase não chovia. Devido à continuação do frio, o gado continuou sendo mantido nos estábulos, com a exceção das ovelhas, que a partir do fim de março começaram a parir filhotes. As vacas e os touros continuavam no estábulo até a segunda metade de abril. Somente em 13 de abril vi as primeiras vacas na pastagem.
Neste período do ano, os mosquitos e as mutucas estão, felizmente, totalmente ausentes. Se vê em voo exemplares solitários de mamangabas: rainhas, que sobreviveram ao inverno e que comecem a fazer um novo ninho. Devido a pelugem densa e alta, as mamangabas resistem bem ao frio. Vi também as primeiras borboletas: indivíduos solitários que, escondendo-se bem, igualmente sobreviveram ao inverno (Wynhoff et al. 2009).
Ao longo deste primeiro mês da primavera, a natureza lentamente despertou do seu ‘sono do inverno’.
Meu irmão mais jovem, que é agricultor e é o atual proprietário da granja que antes pertencia ao meu pai e ao meu tio Walter (ver foto da sede da granja), está totalmente em dia com o seu trabalho nas lavouras; quando se iniciou a primavera, ele tinha plantado a cebola e já semeado as seguintes culturas: cebola para semente, cenoura precoce, beterraba-açucareira, cevada-do-verão, batata-inglesa precoce (raças Solista, Agria, Marques e Folva), chicória, cevada-do-inverno e azevém-perene (Lolium perenne) para semente. O trigo-do-inverno tinha sido semeado já bem antes: no fim do outono. Essa vez, o meu irmão não semeou feijão marrom, ao contrário de outros anos.
Os prédios da granja onde meu pai nasceu e onde ele trabalhou a sua vida inteira. A casa branca é a residência, há meio século, do irmão mais novo do meu pai e a sua esposa: o tio Walter e a tia Annie. O local fica a ½ km do vilarejo de Turkeye e a 2 km da cidadezinha de IJzendijke. A granja está situada no Kleine Oudemanspolder (o dessecamento deste pôlder foi finalizado no ano de 1526).(b)
Os dois estábulos originais da granja desapareceram ao longo do último meio século, após terem sido derrubados em tempestades. As árvores altas plantadas, no fundo, são alamos, ainda sem folhas no momento da foto (início da primavera) e a árvore em frente dos prédios brancos é um cedro-do-atlas (Cedrus atlantica). (2016.04.05).
JARDINS
Ao chegar na Holanda no fim de março, já ocorria bastante florada em jardins e praças. O narcisso, Narcissus pseudonarcissus subsp. major (Amaryllidaceae), foi então a flor mais proeminente. A sua cor amarela continuou dominando nas semanas seguintes, devido a florada de três arbustos exóticos muito plantados na Holanda: Forsythia ovata (Oleaceae) – procedente da Coreia, Berberis aquifolium (Berberidaceae) – com a margem foliar espinhenta e procedência na América do Norte, e Kerria japonica cv. ‘Pleniflora’ (Rosaceae) – com as flores dobradas e procedente da China.
Na segunda metade de abril, nos jardins foi se destacando também a florada branca. Os causadores disso foram duas árvores originárias da América do Norte: Amelanchier lamarckii (NL krentenboompje; Rosaceae), com as folhas ainda jovens, e Magnolia sp. (Magnoliaceae), inteiramente sem folhas no período da florada.
Em abril se iniciou também a florada das populares plantas bulbosas herbáceas, todos procedentes, originalmente, do Sul da Europa e da Ásia: Muscari botryoides (Asparagaceae), de flores azuis; Hyacinthus orientalis (Asparagaceae) e Tulipa spp. (Liliaceae), de flores em todas as cores.
O AMBIENTE NATURAL
Neste primeiro mês da primavera, havia poucas espécies floridas entre as plantas silvestres. Durante a minha primeira semana no pais (até 1 de abril) encontrei apenas 24 espécies floridas, um número que foi gradualmente aumentando ao longa da minha visita: em 24 de abril este tinha atingindo o número de 60. O resultado deste levantamento (ver Apêndice 1) foi algo surpreendente para mim; tendo me acostumado com a flora sul-brasileira fiquei surpreso em ver que na Holanda, no início da primavera a florada é dominada, qualitativamente, por grupos que, no Sul do Brasil, são pouco representativos (Brassicaceae e Ranunculus), ou faltam por completo (Lamium).
Para a frutificação de cogumelos carnosos estava ainda cedo. Alguns corpos frutíferos de contexto rígido tinham sobrevida ao inverno, principalmente de orelhas-de-pau (ver Apêndice 1). Em abril frutificam umas poucas espécies de cogumelos terrestres caracteristicamente precoces. Destes, encontrei Melanoleuca brevipes e duas espécies de Helvella, todas comestíveis.
As aves estão sempre conspícuas e abundantes, mas o número de espécies estava relativamente baixo no período que estive lá (ver Apêndice 2), pois alguns dos ‘visitantes de inverno’ aparentemente já tinham saído do país e muitos ‘residentes do verão’ ainda não tinham chegado da África. Ao último grupo pertencem muitas aves insetívoras, incluindo todas as andorinhas e os andorinhões.
Diariamente eu estava sendo acordado, bem antes do nascer do sol, por um dos mais belos sons que conheço: a canto do melro-preto. O som desta espécie de sabiá pode ser descrito como uma mistura dos cantos de três parentes brasileiros: o sabiá-laranjeira, pela sonoridade; o sabiá-uma, pelo talento de improvisação; e o sabiá-poca, pelas pausas regulares. A sequência em que as aves do ambiente urbano comecem a vocalizar neste período do ano, é mostrada na Tabela 3.
Tabela 3. Sequência do começo da vocalização de aves diurnas, como registrada a partir da casa da minha mãe dentro da região urbana da cidadezinha de IJzendijke, Países Baixos, na primeira semana da primavera de 2016.(1)
ESPÉCIE |
HORÁRIO |
|||
Nome vulgar Português |
Nome vulgar Holandês |
Nome científico |
25 DE MARÇO |
2 DE ABRIL |
merel |
Turdus merula |
5:45 h |
5:45 h |
|
gralha-preta |
kauw |
Corvus monedula |
6:15 h (sobrevoando) |
6:40 h (sobrevoando) |
rola-turca |
turkse tortel |
Streptopelia decaocto |
6:25 h |
8:20 |
pombo-torcaz |
houtduif |
Columba palumbus |
6:35 h |
6:30 h |
winterkoning |
Troglodytes troglodytes |
6:40 h |
6:55 h |
|
gralha-de-nuca-cinzenta |
zwarte kraai |
Corvus corone |
6:45 h |
– |
guincho-comum |
kokmeeuw |
Chroicocephalus ridibundus |
7:20 h (sobrevoando) |
8:15 h (sobrevoando) |
chapim-real |
koolmees |
Parus major |
– |
8:45 h |
(1) Nascer do sol: 25 de março: 6:30 h; em 2 de abril: 7:11 h (horário do verão). (O horário do verão foi introduzido na noite de 26 para 27 de março).
Fazendo uma comparação entre a avifauna holandesa de hoje e aquela do tempo em que eu emigrei para o Brasil, há 38 anos, percebo mudanças nítidas no que diz respeito a algumas espécies: houve um aumento quantitativo considerável das espécies de Corvidae (principalmente da gralha-de-nuca-cinzenta), provavelmente por estas se trataram de oportunistas e generalistas: conseguem viver numa grande variedade de habitats (WWF 2015). Pela diminuição da caça, houve um grande aumento quantitativo das populações dos gansos silvestres (principalmente do ganso-comum), que pelo seu pastar e, mais ainda, pisotear, já causa algum prejuízo na agricultura (Sovon 2013). Também aumentou muito o número de exemplares do corvo-marinho-de-faces-brancas, a razão disso sendo, provavelmente, o fato da qualidade das áreas de pesca têm melhorado (Sovon 2015, WWF 2015). Para algumas outras espécies houve um notável declínio, por exemplo, do pardal (na época em que eu emigrei ainda era considerada uma praga). Também o abibe-comum (parente europeia do quero-quero) e o perdiz-cinzenta (Perdix perdix; Phasianidae), ambas comuns antes da minha emigração, hoje são escassas na Holanda, como consequência da intensificação da agricultura e da homogeneização da composição florística nas pastagens (Sovon 2012, 2013, 2014, 2015; WWF 2015) e também pelo aumento quantitativo dos predadores como a raposa (Vulpes vulpes) e as gralhas. Não observei nenhum exemplar do perdiz-cinzenta durante esta última viagem.
Nos Apêndices 1 e 2 é mencionado, para cada espécie, a data da minha primeira observação dela nesta visita. Para as espécies que considero pouco comuns são mencionadas também as observações subsequentes. No Apêndice 1 é mencionado, na coluna mais à direita, a abundância de exemplares férteis das espécies de plantas em 23 de abril (o fim do primeiro mês da primavera e o penúltimo dia da minha visita à Holanda) e, para as espécies de cogumelos, o total dos meus registros delas até a mesma data. Da mesma forma é mencionado, no Apêndice 2, na coluna mais à direita, a abundância dos animais no primeiro mês da primavera, até 23 de abril, ou o total de exemplares observados por mim até aquela data.
IDENTIFICAÇÃO
As aves e as plantas foram identificadas usando Heinzel et al. 1973 e Van der Meijden et al. 1983. As borboletas e os moluscos foram nomeados usando Reader’s Digest 1977 e KNNV 2005.
Observei mamangabas em voo a partir de 31 de março (2016), mas nomeei as espécies somente a partir de 16 de abril (2016), ao ganhar naquele dia um exemplar do folheto IVN Scharrelkids 2016.
(a)
Ainda em 23 de abril, ao fazer um passeio de bicicleta, vi me obrigado a usar um gorro e luvas de lã como proteção contra o vento noroeste muito frio.
(b)
Um pôlder é uma porção de terrenos baixos, planos e alagáveis que são protegidos continuamente de alagamentos por meio de diques e dessecamento, visando à utilização na agricultura ou como moradia. Grande parte dos Países Baixos constitui-se de pôlderes.
REFERÊNCIAS
Heinzel, H., R. Fitter & J.F. Parslow. 1973. Elseviers gids van de Europese vogels. Alle vogels van Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten. (Translated by J. Taapken & H.J. Lichtenveld from the original [The birds of Britain and Europe with North Africa and the Middle East. Collins, London/Glasgow. 1972]). Elsevier Nederland, Amsterdam/Brussel. 324 pp.
IVN Scharrelkids. 2016. Zoekkaart beestjes op bloemen. IVN, Nederland. 1 folheto / folder.
KNNV. 2005. Zoekkaart slakken. KNNV, Utrecht. 1 p.
Reader’s Digest. 1977. Landelijk Nederland: encyclopedie van natuur en landleven. Reader’s Digest, Amsterdam/Brussel. 501 pp.
Sovon 2012. Sovon Vogelbalans 2013. Thema boerenland. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. 24 pp.
Sovon 2013. Sovon Vogelbalans 2013. Thema ganzen. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. 24 pp.
Sovon 2014. Sovon Vogelbalans 2014. Thema wetlands. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. 24 pp.
Sovon 2015. Sovon Vogelbalans 2015. Thema atlasproject 2013-2015. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. 31 pp.
Van der Meijden, R., E.J. Weeda, F.A.C.B. Adema & G.J. de Joncheere. 1983. Heukels / Van der Meijden
Flora van Nederland, 20th printing. Wolters-Noordhoff, Groningen. 582 pp.
WWF (World Wide Fund For Nature). 2015. Living Planet Report. Natuur in Nederland. Wereld Natuur Fonds (WNF), Zeist. 117 pp.
Wynhoff, I., C. van Swaay, K. Velling & A. Vliegenthart. 2009. De nieuwe veldgids dagvlinders. Uitgeverij KNNV, Zeist / De Vlinderstichting, Wageningen. 328 pp.
Apêndice 1. Plantas vasculares silvestres e cogumelos encontrados nos Países Baixos (‘Holanda’) na fase fértil (florida, ou com esporos) durante o primeiro mês da primavera de 2016.
DATA |
25+31 DE MARÇO + 1 DE ABRIL |
26+27 DE MARÇO |
DATAS POSTERIORES EM ABRIL |
ABUNDÂNCIA DE EXEMPLARES FÉRTEIS EM / ATÉ 24 DE ABRIL |
|||
Localidade |
IJzendijke (cidade na província de Zelândia): margem da zona urbana |
Scherpenzeel (cidade na província de Utrecht): Grebbelinie + Liniedijk |
HUL = município de Hulst; IJZ = IJzendijke (cidade no município de Sluis); SLU = município de Sluis; TER = município de Terneuzen |
||||
Paisagem |
pôlderes com lavouras recém semeadas |
pôlderes com pastagens e alguns canais |
|||||
Geologia |
Holoceno |
Holoceno |
|||||
Solo |
argiloso |
arenoso |
|||||
Árvores plantadas mais abundantes |
álamo (Populus) e várias outras |
carvalho (Quercus robur) e faia-europeia (Fagus sylvatica) |
|||||
FAMÍLIA |
ESPÉCIE |
ESPÉCIE |
ESPÉCIE |
||||
Nome científico |
Nome vulgar Português |
Nome vulgar Holandês |
|||||
ANGIO- SPERMAS |
|||||||
Amaryllidaceae |
Galanthus nivalis |
fura-comum |
sneeuwklokje |
1x |
1x |
||
Leucojum aestivum |
zomerklokje |
Leiden, Hortus Botanicus: escassa (18 de abril) |
escassa |
||||
Apiaceae |
Anthriscus sylvestris |
cicutária-dos-prados |
fluitekruid |
1x |
abundante |
||
Asteraceae |
Bellis perennis |
bela-margarida |
madeliefje |
abundante |
abundante |
muito abundante |
|
Matricaria recutita |
camomila |
echte kamille |
IJZ, Halfweg: escassa (9 de abril) |
escassa |
|||
Petasites hybridus |
groot hoefblad |
1x |
IJZ, Stroopuit: 1x (5 de abril); Leiden, Zoeterwoudsesingel: abundante (17 de abril); TER, Hoek, bosje George Calon: 1x (22 de abril) |
escassa |
|||
Senecio vulgaris |
tasneirinha |
klein kruiskruid |
1x |
abundante |
|||
Taraxacum sp. |
dente-de-leão |
paardenbloem |
abundante |
abundante |
muito abundante |
||
Tussilago farfara |
tussilagem |
klein hoefblad |
abundante |
muito abundante |
|||
Boraginaceae |
Myosotis palustris |
moeras-vergeet-mij-nietje |
Nijmegen, Park Brakkenstein, Hortus: escassa (12 de abril); Elst: 1x (15 de abril); IJZ, cidade, Bunkerbos: 1x (21 de abril) |
escassa |
|||
Pentaglossis sempervirens |
groene ossentong |
IJZ, Meuleken: 1x (8 de abril); TER, Hoek, bosje George Calon: 1x (22 de abril) |
2x |
||||
Symphytum officinale |
confrei |
smeerwortel |
IJZ, Stroopuit: 1x (5 de abril) |
muito abundante |
|||
Brassicaceae |
Alliaria petiolata |
erva-alheira |
look-zonder-look |
IJZ, Veldzicht: escassa: 1x (21 de abril) |
1x |
||
Arabidopsis thaliana |
zandraket |
abundante (incl. no muro da Igreja Protestante) |
abundante |
||||
Brassica napus |
colza |
koolzaad |
abundante |
abundante |
|||
Capsella bursa-pastoris |
bolsa-de-pastor |
herderstasje |
HUL, Emmadorp: 1x (20 de abril) |
escassa |
|||
Cardamine hirsuta |
agrião-menor |
kleine veldkers |
abundante (incl. no muro da Igreja Protestante) |
abundante |
muito abundante |
||
Cardamine pratensis |
agrião-dos-prados |
pinksterbloem |
Lathum: abundante (132 de abril); Elst: escassa (15 de abril); Leiden: escassa (18 de abril); IJZ, cidade, próximo ao Bunkerbos: 1x (21 de abril) |
abundante |
|||
Erophila verna |
vroegeling |
IJZ, Jufferschans: abundante (10 de abril); Elst: 1x (14 de abril) |
abundante |
||||
Hutera cheiranthos |
muurbloemmosterd |
TER, Biervliet: 1x (22 de abril) |
1x |
||||
Raphanus raphanistrum |
nabiça |
knopherik |
1x |
SLU, Hoofdplaat, Hogeweg, 1x (23 de abril) |
escassa |
||
Sinapis alba |
mostarda-amarela |
gele mosterd |
2x |
escassa |
|||
Thlaspi arvense |
witte krodde |
1x |
1x |
IJZ, cidade: 1x (19 de abril) |
escassa |
||
Caryophyllaceae |
Cerastium fontanum |
gewone hoornbloem |
IJZ, cidade: escassa (3 de abril) |
abundante |
|||
Stellaria media |
esparguta |
vogelmuur |
1x |
escassa |
abundante |
||
Euphorbiaceae |
Euphorbia amygdaloides |
amandelwolfsmelk |
Nijmegen, Park Brakkenstein, Hortus: escassa (12 de abril); Oegstgeest, em jardim (16 de abril) |
||||
Euphorbia helioscopia |
erva-leiteira |
kroontjeskruid |
TER, Biervliet: 1x (22 de abril) |
1x |
|||
Fabaceae |
Trifolium repens |
trevo-branco |
witte klaver |
IJZ, cidade: escassa (19 de abril) |
escassa |
||
Ulex eurppaeus |
tojo |
gaspeldoorn |
Nijmegen, Park Brakkenstein, Hortus: 1x (12 de abril); TER, Hoek, bosje George Calon: abundante (22 de abril) |
||||
Vicia sativa subsp. sativa |
ervilhaca-comum |
voederwikke |
TER, Hoek, bosje George Calon: 1x (22 de abril) |
escassa |
|||
Geraniaceae |
Erodium cicutarium subsp. cicutarium |
bico-de-cegonha |
gewone reigersbek |
IJZ, cidade, Pontebos: escassa (23 de abril); |
escassa |
||
Geranium molle |
zachte ooievaarsbek |
HUL, Emmadorp: 1x (20 de abril); SLU, Hoofdplaat, Hogeweg, escassa (23 de abril) |
escassa |
||||
Juncaceae |
Luzula campestris |
gewone veldbies |
Elst: 1x (15 de abril) |
1x |
|||
Luzula sylvatica |
grote veldbies |
Nijmegen, Park Brakkenstein, Hortus: escassa (12 de abril) |
escassa |
||||
Lamiaceae |
Glechoma hederacea |
hondsdraf |
escassa |
muito abundante |
|||
Lamium album |
urtiga-branco |
witte dovenetel |
escassa |
muito abundante |
|||
Lamium galeobdolon |
gele dovenetel |
IJZ, Watervlietseweg, ‘Zorgboerderij De Omslag’: 1x (8 de abril); Elst: 2x (15 de abril); Oegstgeest, 1x (16 de abril); IJZ, cidade: 1x (19 de abril); TER, Hoek, bosje George Calon: 1x (22 de abril) |
escassa |
||||
Lamium purpureum |
lâmio-roxo |
paarse dovenetel |
abundante |
abundante |
muito abundante |
||
Liliaceae |
Allium ursinum |
alho-dos-ursos |
daslook |
Nijmegen, Park Brakkenstein, Hortus: escassa (12 de abril) |
escassa |
||
Fritillaria memeagris |
coroa-imperial |
kievitsbloem |
TER, Hoek, bosje George Calon: 1x (22 de abril) |
1x |
|||
Orchidaceae |
Dactylorhiza majalis subsp. majalis |
breedbladige orchis, rietorchis |
TER, Hoek, bosje George Calon: 1x (22 de abril) |
1x |
|||
Plantaginaceae |
Plantago lanceolata |
tanchagem-menor |
smalle weegbree |
Elst: escassa (15 de abril) |
escassa |
||
Veronica filiformis |
verônica |
draadereprijs |
abundante |
1x |
abundante |
||
Poaceae
|
? Alopecurus sp. |
IJZ, cidade, Pontebos: abundante (21 de abril); TER, Biervliet, abundante (22 de abril) |
|||||
Alopecurus pratensis |
rabo-de-raposa |
grote vossestaart |
Lathum: abundante (13 de abril); Elst: abundante (15 de abril); Leiden: abundante (18 de abril) |
abundante (não visto em Zeeuws-Vlaanderen) |
|||
Dactylis glomerata |
panasco |
kropaar |
HUL, Emmadorp: 1x (20 de abril); TER, Biervliet, abundante (22 de abril) |
escassa |
|||
Festuca arundinacea |
erva-carneira |
rietzwenkgras |
IJZ, Veldzicht: escassa (21 de abril); TER, Biervliet, abundante (22 de abril) |
abundante |
|||
Poa annua |
pé-de-galinha |
straatgras |
1x |
escassa |
|||
Polygonaceae |
Runex obtusifolius |
azeda-de-folha-larga |
ridderzuring |
IJZ, Veldzicht: 1x (21 de abril) |
escassa |
||
Ranunculaceae |
Anemone racemosa |
bosanemoon |
escassa |
Nijmegen, Park Brakkenstein, Hortus: abundante (12 de abril); Leiden + Oegstgeest, 2x (16 de abril); TER, Hoek, bosje George Calon: 1x (22 de abril) |
escassa |
||
Caltha palustris |
calêndula-do-pântano |
dotterbloem |
Nijmegen, Park Brakkenstein, Hortus: escassa (12 de abril); TER, Hoek, bosje George Calon: 1x (22 de abril) |
rara |
|||
Ranunculus aquatilis var. diffusus |
fijne waterranonkel |
1x |
abundante |
||||
Ranunculus ficaria |
celidónia-menor |
speenkruid |
escassa |
abundante |
abundante |
||
Ranunculus repens |
kruipende boterbloem |
1x |
Elst: escassa (15 de abril); Leiden, Hortus Botanicus: escassa (18 de abril) |
abundante |
|||
Ranunculus sardous |
behaarde boterbloem |
IJZ, cidade, Pontebos: escassa (7 de abril) |
escassa |
||||
Rosaceae |
Crataegus monogyna |
pilriteiro |
eenstijlige meidoorn |
TER, Hoek, bosje George Calon: escassa (22 de abril) |
escassa |
||
Prunus spinosa |
abrunheiro-bravo |
sleedoorn |
abundante |
abundante |
muito abundante |
||
Salicaceae |
Salix aurita |
salgueiro |
geoorde wilg |
2x |
escassa |
IJZ, cidade, Pontebos: abundante (23 de abril) |
abundante |
Salix triandra |
salgueiro |
amandelwilg |
IJZ, cidade, Pontebos: escassa (19 de abril) |
escassa |
|||
SAMAMBAIAS |
|||||||
Aspleniaceae |
Asplenium ruta-muraria |
arruda-dos-muros |
muurvaren |
abundante (com esporângios; no muro da Igreja Protestante) |
escassa |
||
Asplenium trichomanes subsp. quadrivalens |
tricomanes |
steenbreekvaren |
TER, Hoek, bosje George Calon: 1x (22 de abril; com esporângios) |
1x |
|||
Polypodiaceae |
Polypodium vulgare |
polipódio-do-norte |
eikvaren |
Nijmegen, Park Brakkenstein, Hortus: 1x (12 de abril; com esporângios) |
1x |
||
LICÓFITAS |
|||||||
Equisetaceae |
Equisetum arvense |
cavalinha-dos-campos |
heermoes |
TER, Braakman-Noord: 1x (9 de abril; caules férteis) |
escassa |
||
COGUMELOS |
|||||||
Coprinaceae |
Coprinellus micaceus |
gewone glimmerinktzwam |
IJZ, Stroopuit: 1x (em Populus) (5 de abril) |
1x |
|||
Coprinopsis atramentaria |
kale inktzwam |
IJZ, Turkeye: 1x (5 de abril) |
1x |
||||
Cortinariaceae |
Cortinarius sp. |
gordijnzwam |
TER, Braakman-Noord: 1x (próximo a Salix; 9 de abril) |
1x |
|||
Fomitopsidaceae |
Piptoporus betulinus |
berkenzam |
1x (em Betula) |
1x |
|||
Ganoder- mataceae |
Ganoderma adspersum |
dikrandtonderzwam |
1x (em Quercus) |
2x |
|||
Ganoderma applanatum |
platte tonderzwam |
1x |
IJZ, cidade: 1x (em Prunus domestica subsp. domestica cv. ‘Mirabel’; 22 de abril) |
1x |
|||
Helvellaceae |
Helvella lacunosa |
zwarte kluifzwam |
TER, Braakman-Noord: 1x (9 de abril) |
1x |
|||
Helvella spadicea (sinôn. H. leucopus) |
nonnenkapkluifzwam |
TER, Braakman-Noord: 1x (9 de abril) |
1x |
||||
Hymeno- chaetaceae |
Phellinus tuberculosus (syn. P. pomaceus) |
boomgaardvuurzwam |
IJZ, cidade: 1x (em Prunus domestica subsp. domestica cv. ‘Mirabel’; 22 de abril) |
1x |
|||
Phellinus sp. A |
vuurzwam |
1 (em Salix) |
1x |
||||
Meruliaceae |
Bjerkandera adusta |
grijze buisjeszwam |
IJZ, Jaegersbos: 1x (em Pinus) (5 de abril) |
1x |
|||
Mycenaceae |
Panellus stipticus |
bittere schelpzwam |
1x |
1x |
|||
Polyporaceae |
Trametes gibbosa |
witte bultzwam |
escassa (em Populus) |
1x |
escassa |
||
Trametes versicolor |
gewoon elfenbankje |
2x |
IJZ, cidade: 1x (em Prunus domestica subsp. domestica cv. ‘Mirabel’; 22 de abril) |
escassa |
|||
Stereaceae |
Stereum spp. |
IJZ, Stroopuit: 1x (em Populus) (5 de abril); IJZ, cidade: 1x (em Fraxinus excelsior; 22 de abril) |
|||||
Tricholo- mataceae |
Melanoleuca brevipes |
kortstelige veldridderzwam |
TER, Braakman-Noord: 2x (9 de abril) |
1x |
|||
Xylariaceae |
Daldinia concentrica |
kogelhoutskoolzwam |
IJZ, cidade: 1x (em Fraxinus excelsior; 22 de abril) |
1x |
Apêndice 2. Animais observados nos Países Baixos (‘Holanda’) no primeiro mês da primavera de 2016.
DATA |
25+31 DE MARÇO + 1 DE ABRIL |
26+27 DE MARÇO |
DATAS POSTERIORES EM ABRIL |
ABUNDÂNCIA EM (ou número total de exemplares até) 24 DE ABRIL |
|||
Cidade (Província): localidade |
IJzendijke (província de Zeeland): margem da zona urbana |
Scherpenzeel (província de Utrecht): Grebbelinie + Liniedijk |
IJZ = IJzendijke (cidade no município de Sluis); SLU = município de Sluis TER = município de Terneuzen |
||||
Paisagem |
pôlderes com lavouras recém semeadas |
pôlderes com pastagens e alguns canais |
|||||
Geologia |
Holoceno |
Holoceno |
|||||
Solo |
argiloso |
arenoso |
|||||
Árvores plantadas mais abundantes |
álamo (Populus) e várias outras |
carvalho (Quercus robur) e faia-europeia (Fagus sylvatica) |
|||||
Temperatura: mínima / máxima (na estação meteorológica ‘De Bilt’) |
Dia 25: 0,0 ºC / 6,6 ºC Dia 31: 3,1 ºC / 11,6 ºC Dia 1: 1,2 ºC / 13,0 ºC |
Dia 26: 0,6 ºC / 14,9 ºC Dia 27: 5,5 ºC / 13,3 ºC |
|
||||
Chuva |
sem |
muito pouco |
|||||
Nuvens |
muito nublado |
muito nublado |
|||||
Vento |
sudoeste a leste-sudeste; fraco |
sud-sudeste a sud-sudoeste; moderado |
|||||
FAMÍLIA |
ESPÉCIE |
ESPÉCIE |
ESPÉCIE |
||||
Nome científico |
Nome vulgar Português |
Nome vulgar Holandês |
|||||
AVES |
|||||||
Accipitridae |
Buteo buteo |
buizerd |
1 (sobrevoando Pontebos) |
1 |
|||
Anatidae |
Alopochen aegyptiacus, variedade marrom |
ganso-do-egipto |
nijlgans |
Arnhem, Velperweg: 1 par (13 de abril); SLU, Hoofdplaat, Hogeweg: 1 par (23 de abril); |
escassa |
||
Anas platyrhynchos |
pato-real |
wilde eend |
abundante |
abundante |
muito abundante |
||
Anser anser |
ganso-comum |
grauwe gans |
alguns |
abundante |
|||
Aythya fuligula |
zarro-negrinho |
kuifeend |
casal |
abundante |
|||
Branta canadensis |
canadese gans |
SLU, Hoofdplaat, fazenda Goede Hope: bando de 8 (4 de abril); SLU, Oostburg, Grote Gat: bando de 3 (4 de abril); IJZ, Turkeye: 1 par (5 de abril); TER, Braakman-Noord: bando de 4 (9 de abril); Lathum: 1 par (14 de abril); SLU, Hoofdplaat, fazenda Goede Hope: bando de 25 (23 de abril); |
não abundante |
||||
Branta leucopsis |
brandgans |
SLU, Hoofdplaat, fazenda Goede Hope: bando de 20 (4 de abril); Lathum: bando de 4 (14 de abril) |
escassa |
||||
Cygnus olor |
knobbelzwaan |
TER, Braakman-Noord, Braakmankreek: 1 (9 de abril); Alphen a/d Rijn: 1 (15 de abril); Bodegraven: 3 (15 de abril) |
escassa |
||||
Tadorna tadorna |
pato-branco |
bergeend |
par |
abundate |
|||
Ardeidae |
Ardea cinerea |
blauwe reiger |
IJZ: 1 (3+10 de abril) |
escassa |
|||
Egretta garzetta |
garça-branca-pequena |
kleine zilverreiger |
IJZ, Halfweg: 1 (9 de abril); TER, Braakman-Noord, Westgeul: 1 (9 de abril); IJZ. Oudeland: 1 (10 de abril); SLU, Hoofdplaat, fazenda Goede Hope: 1 (23 de abril); |
escassa |
|||
Troglodytes troglodytes |
winterkoning |
alguns |
escassa |
||||
Charadriidae |
Vanellus vanellus |
kievit |
SLU, Hoofdplaat, fazenda Goede Hope: 1 (4+23 de abril); SLU, Nieuwvliet, Waterduunen: 1 (4 de abril); TER, Braakman-Noord: 2 (9 de abril); Bodegraven: 1 (15 de abril) |
escassa |
|||
Columbidae |
Columba palumbus |
pombo-torcaz |
houtduif |
abundante |
abundante |
muito abundante |
|
Streptopelia decaocto |
rola-turca |
turkse tortel |
alguns |
alguns |
abundante |
||
Corvidae |
Corvus corone |
gralha-preta |
zwarte kraai |
abundante |
abundante |
muito abundante |
|
Corvus monedula |
gralha-de-nuca-cinzenta |
kauw |
abundante |
abundante |
muito abundante |
||
Garrulus glandarius |
gaio-comum |
vlaamse gaai |
par |
1 |
Leiden, Hortus Botanicus: 1 (18 de abril) |
escassa |
|
Pica pica |
pega-rabuda |
ekster |
alguns |
abundante |
|||
Falconidae |
Falco tinnunculus |
peneireiro-vulgar |
torenvalk |
1 |
IJZ, cidade: 1 (3+5 de abril) |
escassa |
|
Fringillidae |
Chloris chloris |
verdilhão |
groenling |
1 grupo |
escassa |
||
Fringilla coelebs |
tentilhão-comum |
vink |
alguns |
alguns |
escassa |
||
Haematopodidae |
Haematopus ostralegus |
ostraceiro-europeu |
scholekster |
par |
par |
SLU, Hoofdplaat, Hogeweg, em lamaçal ‘buitendijks’: total de ±80 indiv. (23 de abril) |
escassa |
Hirundinidae |
Delichon urbicum |
andorinha-dos-beirais |
huiszwaluw |
IJZ, cidade, Pontebos: bando de 4 (23 de abril); SLU, Hoofdplaat, fazenda Goede Hope: 1 (23 de abril) |
|||
Hirundo rustica |
andorinha-de-bando |
boerenzwaluw |
IJZ, cruzamento do Isabelleweg com Schorredijk, na ponte sobre o Passageule: 1 par (10 de abril); HUL, Emmadorp: 1 par (20 de abril); TER, De Braakman, 1 par (22 de abril); SLU, Hoofdplaat, fazenda Goede Hope: alguns (23 de abril); |
escassa |
|||
Laridae |
Chroicocephalus ridibundus |
guincho-comum |
kokmeeuw |
abundante |
abundante (na estação do tratamento do esgoto da cidade) |
abundante |
|
Larus argentatus |
gaivota-prateada |
zilvermeeuw |
par |
Leiden: abundante (16 de abril) |
escassa (localmente abundante) |
||
Paridae |
Aegithalos caudatus |
chapim-rabilongo |
staartmees |
TER, Hoek, bosje George Calon: 1 (22 de abril) |
1 |
||
Parus caeruleus |
chapim-azul |
pimpelmees |
alguns |
1 |
abundante |
||
Parus major |
chapim-real |
koolmees |
abundante |
alguns |
abundante |
||
Passeridae |
Anthus pratensis |
graspieper |
IJZ, Zevenhofstedenstraat: 1 (3 de abril) |
escassa |
|||
Motacilla alba |
alvéola-branca |
witte kwikstaart |
Lathum: 1 (14 de abril) |
1 |
|||
Motacilla flava flava |
gele kwikstaart |
IJZ, Stroopuit: 1 par (5 de abril) |
2 |
||||
Passer domesticus |
huismus |
1 bando |
IJZ, cidade: 1 bando (8 de abril); HUL, Emmadorp: 1 bando (20 de abril) |
escassa |
|||
Prunella modularis |
grasmus |
1 |
escassa |
||||
Phalacro- coracidae |
Phalacrocorax carbo |
aalscholver |
1 |
1 |
Vlissingen, porto do ferry boat: bando de 48 sobrevoando (11 de abril); Lathum: 1 (14 de abril); SLU, Nummer Een: bando de 6 (23 de abril) |
escassa |
|
Phasianidae |
Phasianus colchicus |
faisão |
fazant |
alguns |
escassa |
||
Picidae |
Dendrocopos major |
grote bonte specht |
1 |
1 |
|||
Picus viridis |
pica-pau-verde |
groene specht |
Elst: 1 (15 de abril); IJZ, cidade: 1 (23 de abril) |
2 |
|||
Podicipedidae |
Podiceps cristatus |
mergulhão-de-crista |
fuut |
TER, Braakman-Noord: 1 (9 de abril); Lathum: 1 par (14 de abril) |
3 |
||
Rallidae |
Fulica atra |
meerkoet |
1 |
abundante |
abundante |
||
Gallinula chloropus |
galinha-d’água |
waterhoen |
alguns |
alguns |
abundante |
||
Recurvirostridae |
Recurvirostra avosetta |
kluut |
SLU, Hoofdplaat, fazenda Goede Hope: bando de 10 (4 de abril); SLU, Breskens, porto do ferry boat: 1 par (11 de abril) |
escassa |
|||
Scolopacidae |
Gallinago gallinago |
narceja-comum |
watersnip |
IJZ, Halfweg: 1 (9 de abril) |
1 |
||
Numenius sp. |
wulp |
SLU, Hoofdplaat, Hogeweg: 1 par (23 de abril); |
2 |
||||
Tringa totanus |
perna-vermelha-comum |
tureluur |
SLU, Hoofdplaat, fazenda Goede Hope: 1 par (23 de abril); |
2 |
|||
Sturnidae |
Sturnus vulgaris |
spreeuw |
bando |
bando |
abundante |
||
Sylviidae |
Phylloscopus collybita |
tjiftjaf |
IJZ: alguns (3 de abril) |
abundante |
|||
Phylloscopus cf. trochilus |
fitis |
IJZ: 1 (4 de abril) |
… |
||||
Turdidae |
Erithacus rubecula |
pisco-de-peito-ruivo |
roodborst |
Nijmegen, Park Brakkenstein: 1 (12 de abril) |
1 |
||
Saxicola rubicola |
cartaxo-comum |
roodborsttapuit |
1 |
1 |
|||
Turdus merula |
merel |
abundante |
abundante |
muito abundante |
|||
Turdus philomelos |
tordo-comum |
zanglijster |
Nijmegen, Park Brakkenstein: 1 par (12 de abril); IJZ, cidade: 1 (23 de abril) |
3 |
|||
ANFÍBIOS |
|||||||
Bufonidae |
Bufo bufo |
sapo-comum |
gewone pad |
IJZ: 1 vítima de tráfego (3 de abril) |
1 |
||
Ranidae |
Rana temporaria |
bruine kikker |
IJZ, Turkeye: 1 vítima de tráfego (3 de abril) |
1 |
|||
MAMÍFEROS |
|||||||
Leporidae |
Lepus europaeus |
lebre-européia |
europese haas |
alguns |
1 vítima de tráfego |
escassa |
|
Oryctolagus cuniculus |
coelho-européia |
europees konijn |
alguns (incl. 1 vítima de tráfego) |
escassa |
|||
Sciuridae |
Sciurus vulgaris |
esquilo |
eekhoorn |
1 |
1 |
||
BORBOLETAS |
|||||||
Nymphalidae |
Aglais io |
borboleta-de-pavão-europeia |
dagpauwoog |
TER, Braakman-Noord: 1 (9 de abril) |
1 |
||
Aglais urticae |
borboleta-zebra |
kleine vos |
1 (2 de abril) |
IJZ, cidade, próximo ao Bunkerbos: 1 (21 de abril) |
2 |
||
Pararge aegeria |
malhadinha |
bont zandoogje |
IJZ, cidade, Pontebos: 1 (19 de abril) |
1 |
|||
Polygonia c-album |
gehakkelde aurelia |
IJZ, cidade, Pontebos: 1 (5 de abril) |
1 |
||||
Pieridae |
Gonepteryx rhamni |
citronela |
citroenvlinder |
3 |
escassa |
||
Pieris rapae |
klein koolwitje |
1 (1 de abril) |
IJZ, cidade: 1 (10 de abril); IJZ, cidade: alguns (21 de abril) |
abundante |
|||
ABELHAS |
|||||||
Apidae |
Apis mellifera |
abelha-europa |
honingbij |
HUL, Emmadorp: 1 (20 de abril) |
escassa |
||
Bombus hypnorum |
mamangaba |
boomhommel |
Leiden, Hortus Botanicus: 1 (18 de abril); IJZ, cidade: 1x (22 de abril) |
escassa |
|||
Bombus lapidarius |
mamangaba |
steenhommel |
IJZ, cidade: escassa (21 de abril) |
abundante |
|||
Bombus terrestris |
mamangaba |
aardhommel |
Leiden, Hortus Botanicus: 1 (18 de abril); IJZ, cidade: escassa (19 de abril) |
abundante |
|||
MOLUSCOS terrestres: material vivo |
|||||||
Arionidae |
Arion rufus |
grote wegslak |
Elst, Buurmeester 28: alguns (14 april) |
escassa |
|||
Helicidae |
Cepaea nemoralis |
zwartgerande tuinslak |
alguns |
TER, Braakman-Noord: abundante (9 de abril); Elst: abundante (14 april) |
abundante |
Pingback: Viagem para a Holanda – 2016a – André de Meijer
Fotos lindíssimas!!!
Fico muito feliz em saber de sua viagem. Retornar à terra natal e rever os familiares deve ter sido um momento de grande alegria. Sempre me encanto com os ricos detalhes das suas publicações e de seus amplos conhecimentos. Estamos sempre aprendendo com você. Que bom que está de volta, é uma honra para nós a sua presença em nosso país. Grande abraço.
É bom poder curtir o contato com aqueles que nos são preciosos, nos enriquecem e nos apoiam em nossas conquistas. Maravilhoso local.
Muito gostoso ler a forma como escreve! Parece que leio um romance no tempo que eu comecei a ficar mocinha e me interessar por leitura! Daqueles romances que a gente não se cansa de ler e quer chegar ao final!